Een spiegel is niet enkel een object dat ons uiterlijk toont: wanneer we in de spiegel kijken, zien we de wereld gereflecteerd, met onszelf er middenin.
Kunstenaar Elsemarijn Bruys heeft in de Villa een nieuwe installatie gemaakt waarin weerspiegeling een hoofdrol speelt. Aan de muur hangt een spiegel die langzaam naar voren beweegt, zoals een deur die open- en dichtgaat in de deurpost. Verder staan er in haar ruimte verschillende sokkels met daarop blauwe, langwerpige sculpturen. Door het bewegen van de spiegel verandert niet alleen het aanzicht van degene die in de spiegel kijkt, maar ook alle blauwe objecten om dat lichaam heen.

In het voorjaar van 2025 presenteerde Elsemarijn haar solotentoonstelling MINIMAL ART ON ACID in het Stedelijk Museum Schiedam. Daar transformeerde ze de zolderruimte van het museum tot een vervreemdende wereld met één grote spiegel die bewoog, van de voorkant van de zoldervloer naar de achterkant. De balken die op die zolder aanwezig zijn, werden zo volledig vervormd. Deze vervormde palen waren voor Elsemarijn een cadeau, dus toen ze een uitnodiging kreeg van de Villa wilde ze met dat effect iets doen. “Zodat je niet alleen zelf vervormt bij het kijken in de spiegel, maar dat er ook iets in de ruimte beweegt.” Door palen toe te voegen aan haar installatie, legt ze uiteindelijk meer accent op de beweging van de spiegel. In haar werk gaat het vaker over deze wisselwerking tussen verschillende objecten: ze hebben elkaar nodig om te veranderen, via reflecties, spiegelingen of bewegingen.

Vierkant
Recent kwam ze erachter dat veel van haar werken ontstaan vanuit een vierkant dat wordt gemanipuleerd. De blauwe sculpturen in de Villa zijn ontwikkeld door plexiglasplaten vacuüm te vervormen. Deze platen waren oorspronkelijk vierkant. Haar Puff sculpturen zijn hier ook een voorbeeld van, die starten vanuit een flexibel stuk vierkant plastic en uiteindelijk worden genaaid tot sculptuur. Het zijn zachte, volumineuze vormen die luchtigheid en beweging uitstralen waarbij de vierkante vorm niet meer te herleiden is.

Elsemarijn kijkt in haar dagelijks leven veelal naar het ritme en de verhoudingen van objecten. Naar bijvoorbeeld de grill van een vrachtwagenneus en hoe die lijnen een patroon vormen. Ritme is voor haar belangrijk. Wat is de volgorde van objecten in een installatie? Hoeveel objecten laat ik zien? Welk ritme en welk patroon laat ik ze samen vormen? Een spiegel is met deze vragen een interessante keuze. Door een spiegel te plaatsen, kan ze de realiteit van een bepaald ritme of samenkomst van objecten manipuleren. ‘Met een spiegel stel je de vraag welke werkelijkheid zogenaamd de echte is. En überhaupt, bestaat er zoiets als echt?’

In Fenomenologie van de Geest (1807) gebruikt Hegel de spiegel als metafoor. Voor hem was het zien van jezelf in de ander (net zoals in een spiegel) een proces van erkenning: je wordt bewust van jezelf doordat de ander jou als een bewust wezen erkent. De spiegel dient in deze vergelijking als object om te weten dat je bestaat. Zoiets als: ik zie mijn spiegelbeeld dus ik besta. Plato daarentegen ziet reflecties juist als beelden van de echte werkelijkheid, maar niet als de werkelijkheid zelf. Voor hem is een reflectie altijd een kopie en daarmee minder echt. Elsemarijn voert in haar werk constant deze twee uitersten op. Wat is de werkelijkheid? Kun je dat wat je ziet voor waar aannemen?

Herleiden
De blauwe plastic objecten veranderen het licht dat de ruimte van de Villa binnenkomt. Dat licht wordt vervolgens opnieuw weerspiegeld in de bewegende spiegel. In Elsemarijns werk kun je als toeschouwer altijd zien hoe ze de werkelijkheid manipuleert. Je merkt dat de spiegel naar voren en achteren beweegt en daardoor het beeld vervormt, of dat het plastic is gebogen waardoor het zonlicht dat erop valt verandert. Die openheid over hoe haar werk tot stand komt zorgt voor een spannende ervaring. Je weet dat zij alles bepaalt, en toch laat je je meeslepen. Dat staat in sterk contrast met bijvoorbeeld zoiets als social media, waar je wéét dat je gemanipuleerd wordt—alleen blijft de vraag: hoe, en in welke mate?

De sculpturen die Elsemarijn toont in haar werk zien er vaak aantrekkelijk uit. Glimmend, glad, ronde vormen. ‘Als ik mijn eigen werk zie, heb ik de neiging om eraan te zitten. Eigenlijk wil ik het niet, de vingers blijf je eeuwig zien, maar tegelijkertijd wil ik dat mensen dichtbij komen. In de sculpturen kun je jezelf observeren, maar ook de ander, door de spiegelende materialen die ik gebruik. Dat voyeurisme vind ik boeiend. Wie kijkt er naar wie?’

Reageren op elkaar
De kunstwerken die Elsemarijn realiseert reageren vaak op elkaar. Nieuwe kunstwerken komen eigenlijk altijd voort uit inzichten die ze heeft opgedaan in de werken daarvoor. Zoals de zolderbalken in Schiedam die hebben geleid tot de sculpturen in de Villa.
Ook zijn er nog aspecten in deze installatie te zien die voortkomen uit haar duo-tentoonstelling Open Field samen met Femke Dekker in Nest in 2024.

De tentoonstelling toonde twee imposante spiegels die langzaam om hun eigen as draaiden en vanuit steeds wisselende hoeken niet alleen het spiegelbeeld van de bezoekers, maar ook de architectuur van de ruimte weerkaatsten. De installatie werd eerder getoond in een oude fabriekshal (de tijdelijke locatie van Nest), maar Elsemarijn wil het werk graag nog eens in een witte ruimte tonen. De architectuur beïnvloedt telkens hoe haar werk wordt gepresenteerd. In een witte museumzaal zouden de draaiende spiegels juist de bezoekers centraal stellen, omdat de ruimte zelf dan minder nadrukkelijk aanwezig is.

De praktijk van Elsemarijn doet zo denken aan het doorfluisterspel van vroeger: elke keer dat een woord wordt doorgegeven, blijft er iets van het oorspronkelijke bewaard, maar verandert er ook iets. Zo ontstaat er aan het eind van de kring een volledig nieuwe samenstelling van woorden. Een niet eerder gehoorde klank die uiteindelijk altijd te herleiden valt.