Van twee lichamen naar een

Arletta Jacobs schreef in 1899 het boek De vrouw. Haar bouw en haar inwendige organen. Met uitvouwplaten die door Jacobs zelf zijn getekend, beschrijft het boek het vrouwelijk lichaam in detail, inclusief het voortplantingssysteem. Het primaire doel was om uit te leggen hoe de voortplantingsorganen werken aan het groeiende aantal vrouwen dat niet langer wilde dat hun eigen seksualiteit als een mysterie aanvoelde.
De verschillende stadia van het zwangere lichaam bestudeerde zij mede met verschillende papieren sculpturen van baarmoeders, met een steeds grotere foetus erin. Gemaakt door het baanbrekende bedrijf Auzoux op schaal en zorgvuldig geschilderd. Op de Biënnale van Venetië in 2022 werden deze papieren baarmoeders samen met de uitvouwplaten van Jacobs geëxposeerd, tussen de kunstwerken. De volhardende geest van Jacobs politieke en wetenschappelijke strijd verdiende het om gezien te worden.

Waar deze presentatie rondom het werk van Jacobs in 2022 de zwangere baarmoeder als uitgangspunt nam, focust Vera Gulikers in haar recente sculptuur uit 2024 The Mother (The Bobby in Me) juist op het leven na de geboorte. We zien in Villa een figuur met achtbaanbenen die een strik zijn geworden waaruit een grote speen hangt met een babyhoofd eraan. Het kunstwerk verbeeldt de fysieke transitie van één lichaam naar twee. Volgens Vera is dit een ingrijpende verandering, die onlosmakelijk verbonden is met het proces van loslaten. Tegelijkertijd ervaart ze het moederschap als een cadeau dat zichzelf maar blijft uitpakken. In het beeld hangen de gezichten van moeder en dochter dicht bij elkaar; ze ontmoeten elkaars blik, maar er zit letterlijk een ruimte tussen hen. Op die manier krijgen de gelaagde emoties rondom het moederschap een fysieke vorm. In een videofragment van Museum Beelden Aan Zee vertelt ze dat ze dit werk ook wilde maken omdat ze de moederfiguur op een podium wilde zetten. Om zo ook in bredere zin af te vragen hoe we kijken naar de moederschapsrol.[1]

Meisjes en vrouwen
Vera zoekt in al haar schilderijen en sculpturen het meisjesachtige en vrouwelijke in de kunst. Dit doet ze door bijvoorbeeld te spelen met schilderijen die op het eerste oog iets weghebben van abstracte expressionistische voorstellingen zoals die van Jackson Pollock en Willem de Kooning. Macho kunstenaars die als rocksterren de canon zijn ingekomen. In deze abstracte schilderijen verwerkt ze met lichte gekleurde lijnen details uit schilderijen van vrouwelijke kunstenaars uit de kunstgeschiedenis. Dus wie goed kijkt, ziet helemaal geen abstract expressionistisch schilderij, maar juist allerlei figuren waarmee vrouwelijke kunst uit de geschiedenis wordt gevierd. Het lijkt abstract, maar het is in wezen heel figuratief. Deze omdraaiing vindt Vera interessant. Vanuit een abstracte beeldtaal kom je als kijker figuratie tegen, maar andersom gebeurt het ook in haar werk. Haar figuratieve sculpturen zijn namelijk ontstaan vanuit het idee van gestolde verf. In een interview met Brigitte Bloksma vertelt ze: “Ik schilder al een aantal jaren griddoeken en daar zit dan altijd een doedelachtige tekening in, van een werk van een vergeten of onderbelichte vrouwelijke kunstenaar uit de kunstgeschiedenis. Ik wilde op een gegeven moment om die doedel heen kunnen lopen, zodat je het telkens in andere schilderstreek zou kunnen ervaren. In de ruimte dus. Ik zie mijn sculpturen als schilderijen, als een verlengde, als een soort van gestolde verf. Ook al is het in praktisch opzicht heel anders om te maken. Als je veel schildert heb je bijna het gevoel zelf een schilderstreek te worden, als een zelfportret.”[2]

Het spelen met clichébeelden van vrouwelijkheid komt ook tot uiting in haar keuze van materialen, zoals borduurrasters als ondergrond voor haar schilderijen en het gebruik van een poetsdoek als penseel. In de serie Poetsdoeken (2017–2018) vervaagt de grens tussen kunst en het huishoudelijke. Voor deze schilderijen gebruikte ze onder meer Vanish Oxi Action en andere alledaagse schoonmaakmiddelen om lagen eitempera weg te wrijven. Daarmee laat ze zien dat schoonmaken en schilderen niet alleen fysieke gelijkenissen vertonen, maar in wezen dezelfde handelingen kunnen zijn.

Kleurgebruik
De beelden van Vera wil je aanraken en opeten wanneer je ernaar kijkt, dit komt mede door de zwierende vormen en pasteltinten. “Het gebruik van de pastelkleuren is een typisch voorbeeld van hoe ik graag te werk ga: experimenteren en pas stoppen als ik mezelf ergens in herken. Ik werkte op de academie veel met gips en wilde een aantal felgekleurde sculpturen maken. Maar tijdens het proces bleek dat de kleuren steeds lichter opdroogden, het eindigde in pastel. Het beviel me. De aantrekkingskracht van de kleurtjes trekt de kijker als het ware naar de referenties die eronder liggen.”[3] Dat is wat Vera belangrijk vindt, ze wil de kijker trekken om vervolgens een diepere laag aan te boren. “Ik vind het belangrijk om iets te maken dat een kijker meteen aanspreekt, maar tegelijkertijd wel een diepere laag heeft. Zo trekken de kleuren en vormen van mijn werk in eerste instantie de aandacht, bij een tweede blik zul je zien dat er meer achter schuilgaat.”[4]

In een interview met Persis Bekkering voor Mister Motley vraagt zij of het kleurgebruik van Vera ook een toe-eigening is van waarden als lief, zoet of schattig. Ze geeft toe dat het toe-eigening is, maar ook een ironisch commentaar. Ze wil het girly cliché op de hak nemen en stereotyperingen doorbreken. “Maar ik houd ook echt van de kleuren. Is dat een sociaal construct, iets waarmee ik ben opgegroeid? Is dat omdat ik vrouw ben? Dat onderzoek ik. Een mannelijke docent op de academie werd er helemaal onpasselijk van. Hij zei, ik krijg er een vieze smaak van in mijn mond, kun je er niet mee ophouden? Zo’n extreme reactie vond ik interessant, ik werd me bewust dat die kleuren een vorm van protest konden zijn.”[5]

[1] https://www.youtube.com/watch?time_continue=154&v=sjqTNHRZGTg&embeds_referring_euri=https%3A%2F%2Fwww.de-lage-landen.com%2F&source_ve_path=MzY4NDIsMzY4NDIsMzY4NDIsMzY4NDIsMjg2NjY

[2] https://www.beeldenaanzee.nl/files/documenten/260924_bijlage_nrc_sk_04-05.pdf

[3] https://schunck.nl/museum/nieuws-en-verhalen/kennismaken-met-vera-gulikers

[4] idem

[5] https://www.mistermotley.nl/de-meest-onbevangen-schilderstreek-een-interview-met-vera-gulikers/