Henri Nouwen was een Nederlandse priester die in 1996 overleed. In een recente biografie wordt duidelijk dat hij begin jaren ’90 volledig omver werd geblazen door de acrobatengroep The Flying Rodleighs. Nadat hij een optreden zag, volgde hij trainingen en ging zelfs met ze op tournee. In zijn aantekeningen wordt duidelijk dat hij in het vliegen en opvangen van het lichaam aan de trapeze een vorm van spiritualiteit zag. Lichaam en ziel zouden in die beweging volledig verenigd zijn. Dat moment waarop de acrobaat de trapeze loslaat en door de lucht zweeft: een fractie van een seconde vol vertrouwen in zichzelf, de ruimte en de ander die opvangt.

In de Villa staat de sculptuur Trust van Max Siedentopf. Op een witte sokkel, hét klassieke object waar kunst op wordt tentoongesteld, staat een menssculptuur. Of beter gezegd, staat nog nét. De afgebeelde persoon hangt naar achteren, met zijn armen gekruist en de ogen gesloten. Alsof hij naar achteren valt, maar dan in alle rust. Ook hij, verwijzend naar de titel, heeft het vertrouwen niet ter pletter te vallen. Het lichaam en de dichte ogen stralen uit dat hij wéét: ik kom goed terecht.

Vertrouwen
De Duitse socioloog Niklas Luhmann (1927 – 1998) stelde dat vertrouwen ons in staat stelt om te handelen zonder volledige informatie. We kúnnen niet alles controleren dus we moeten wel vertrouwen hebben. Op die manier kan de sculptuur van Max worden gezien als de personificatie van dat woord Trust. Dichter bij het woord vertrouwen lijkt een menselijk lichaam niet te kunnen komen: niet bang zijn nét voor de val. De man hoeft geen informatie te hebben, hoeft niet om zich heen te kijken, hoeft zijn handen nergens aan vast te grijpen: hij durft te handelen zonder volledige informatie.

De sculptuur van Max laat zich vallen van een sokkel. Waar normaal de sokkel bedoeld is om een kunstwerk uit te lichten, letterlijk op een voetstuk te plaatsen, valt hier het kunstwerk van het voetstuk af. In zijn werk zoekt Max die humor vaker op: hij wil kunstwerken maken die spelen met het absurde en het onverwachte. Zelf zegt hij daarover: “Humor is een geweldig Trojaans paard – het kan een diepere betekenis overbrengen zonder zich direct kenbaar te maken. Als je mensen eerst aan het lachen kunt maken, blijven ze langer luisteren. En misschien gaan ze dan nadenken.”[1]

Herhaling
In dezelfde ruimte hangt een ander werk van Max aan de muur met als titel You Matter Don’t Give Up uit 2023: een ophangbord met woorden die geleidelijk veranderen door paneeltjes die zicht omdraaien. Het bord begint met You Matter, verandert in Don’t give up en eindigt uiteindelijk in de volledige zin: You Don’t Matter Give Up. Zo ontstaan er twee totaal verschillende betekenissen. Aanvankelijk lijkt het bord de toeschouwer moed in te spreken: je doet ertoe, geef niet op. Maar bij het doorlezen keert die boodschap om: je doet er niet toe, geef het maar op. Een minimale verandering in tekst, met een radicaal andere lading.
En dan begint de tekst weer opnieuw. Wat wil Max hiermee zeggen? Welke tekst moeten we voor waar aannemen, deel 1 of deel 2?
We leven in een tijd waar op iedere vraag een antwoord te vinden is, of althans, mensen zoeken constant naar sluitende antwoorden. Max zwom lange tijd op hoog niveau en stond elke ochtend om 04.15 op voor zijn eerste training. Duizenden uren bracht hij in stilte door, starend naar een zwarte lijn op de bodem van een zwembad, altijd vooruit, maar zonder ergens aan te komen. “Als je zo lang onder water bent, leer je in je hoofd te leven. Je leert dat vooruitgang onzichtbaar is. Dat er niets wonderbaarlijks zal gebeuren — maar je doet het toch. Die vorm van discipline — die stille, meedogenloze consistentie — vormt alles. Het wordt de manier waarop je je door de wereld beweegt.”[2] Die herhaling zonder uitkomst raakt aan de doordraaiende woorden op het bord. Aan het niet kunnen vastpinnen op één betekenis.

Opnieuw kijken
Max past bij het bord dezelfde strategie toe als bij zijn sculptuur op de sokkel. Met subtiele ingrepen, een vallende sculptuur balancerend op een witte rand, of het samenvoegen van twee zinnen, daagt hij ons uit om anders naar de werkelijkheid te kijken. Het bord laat ook de betekenis van de sculptuur veranderen. Want waarom laat de man zich van de sokkel vallen? Heeft hij inderdaad het vertrouwen om opgevangen te worden, of wil Max met deze beeldencombinatie iets anders laten zien? Een gevoel van gelatenheid, van iemand die de handdoek in de ring gooit?

Door het spel met woorden en fysieke objecten voelt het werk van Max aan als een ontdekkingstocht. Bezoekers lopen door de ruimte, op zoek naar betekenis. Een omsluitend antwoord zal Max echter niet geven. Voor hem is de wereld van zichzelf al vreemd genoeg en vol chaos. Hij probeert mensen simpelweg te herinneren aan die onbegrijpelijkheid waarvan ze doen alsof die er niet is.

Er kan wel worden gesteld, kijkend naar de sculptuur, het letterbord en de titels van de kunstwerken, dat Max een verhaal vertelt over de dynamiek tussen vertrouwen en opgeven. De bekende stemmen in het hoofd waar ieder mens, in het groot of klein, dagelijks wel een keer mee te maken heeft. Priester Henri Nouwen zag de trapeze-act en de val daarin als metafoor voor een goed leven. Aanvankelijk voelde hij schaamte en frustratie als er iets misging tijdens de sprong. Totdat hij doorkreeg dat de acrobaten zelf de draad altijd weer oppakken. De vlieger wordt meestal opgevangen door de ander, maar niet altijd. Dan komt hij in het net terecht, waarna hij weer opstaat en doorgaat.

[1] https://www.forward-festival.com/article/interview-max-siedentopf

[2] https://www.forward-festival.com/article/interview-max-siedentopf