MacGyver is een Amerikaanse televisieserie eind jaren ‘80. De serie draait om Angus MacGyver, een geheim agent die gevaarlijke situaties oplost zonder geweld te gebruiken. In een aflevering zit MacGyver bijvoorbeeld opgesloten in een metalen container met alleen een kaars, suiker, een munitiekist en een metalen buis. Terwijl de lucht opraakt, maakt hij van suiker en roest een rookbom. Met de kaars als ontsteker en de buis als geleiding stuurt hij de rook naar een luchtsensor. De sensor activeert automatisch de noodvergrendeling wegens brand. De deur springt open en MacGyver wandelt naar buiten.

De serie MacGyver is een inspiratiebron voor kunstenaar Zoro Feigl. In zijn praktijk voert het experimenteren met alledaagse ingrepen ook de boventoon. Zijn werk straalt een zekere onbevangenheid uit, terwijl het tegelijkertijd vindingrijk in elkaar zit.

In de kelder van de Villa is het werk Phosphenes van Zoro te zien. De term uit de titel verwijst naar de lichtpuntjes die je ziet wanneer je je ogen sluit nadat je in een lichtbron hebt gekeken. In het midden van de ruimte staat een cirkelvormig sculptuur met daarin glimmende stof, een lap die niet zou  misstaan in een carnavalswinkel. De stof beweegt door een mechanisme in de sculptuur. Het licht dat op deze bewegende en glimmende stof schijnt, laat op het plafond van de kelder een soort sterrenhemel verschijnen. Het zijn oplichtende stippen die ronddansen en de volledige ruimte overnemen.

In zijn werk vangt Zoro Feigl natuurlijke fenomenen en alledaagse verschijnselen in installaties. Hij laat zich inspireren door bijvoorbeeld het bewegen van een zwerm spreeuwen, de patronen van ribbels in het zand of de lichtvlekken die op je netvlies dansen nadat je in fel licht hebt gekeken. Het zijn processen die zich buiten onze controle afspelen. Hoezeer we ook denken grip te hebben op de natuur, niemand kan bepalen hoe een zwerm spreeuwen zich door de lucht beweegt. Zoro probeert juist dat ongrijpbare te vangen en zichtbaar te maken in zijn installaties. Voor even krijgt hij vat op het oncontroleerbare. Maar zodra zijn werk letterlijk in beweging komt, ontsnapt het weer aan hem: dan gaan de glimmende pailletten hun eigen weg. Zijn installaties lijken zo een eigen wil te krijgen.

Kijken

De toeschouwer begrijpt bij het kijken naar Phosphenes wat er gebeurt. Je ziet de stof bewegen. Je ziet de glimmende zilveren pailletten weerspiegeld op het plafond. En toch raak je betoverd. Kijken is belangrijk voor het werk van Zoro. Hij wil dat werken begrepen worden via de ogen en het lichaam. “Kijken is genoeg. Ik heb het idee dat er over veel kunst een boel geouwehoerd wordt, maar een goed werk heeft niet zoveel uitleg nodig. Tuurlijk kan een theorie of tekst iets toevoegen aan een werk, maar een kunstwerk moet wel overeind blijven staan als de toeschouwer het boek niet gelezen heeft.”

Praktische start

In zijn werk start Zoro vaak bij een praktisch en feitelijk gegeven.
“Een heleboel van mijn werken zijn banale zaken die ik uitvergroot en vervolgens eigen probeer te maken.” Bijvoorbeeld hoe vloeistof door zwaartekracht ergens vanaf loopt. Vanuit dit startpunt maakte hij verschillende ronddraaiende schilderijen met vloeibare verf. Het zijn hangende lopende banden aan de muur waar verfachtige vloeistof vanaf druipt en weer opnieuw rondgedraaid wordt. Een bewegend schilderij waarbij de verf nooit stolt of op dezelfde plek blijft zitten. Vervolgens speelt hij met het gegeven van oneindigheid. Zijn kunstwerken kennen geen einde of narratief en gaan pas uit als hij de stekker eruit trekt. En toch gaan de werken juist ook over tijd, over tijd die afwezig lijkt, maar altijd doortikt.

Lucht en water

In de Villa hangt op de eerste verdieping een tweede werk van Zoro voor het raam. Dit sculptuur lijkt te starten vanuit een eenvoudig praktisch feit, namelijk de beweging van lucht en water. Het is een subtiel, rechthoekig werkje met daarin twee dunne flexibele plastic platen, vastgeklemd. Tussen deze twee platen zit lucht en water. Doordat de twee plaatjes tegen elkaar bewegen, beweegt de lucht tussen de platen ook en ontstaan er met het water verschillende vormen. De lucht achter het raam schijnt door het werkje heen en kijken naar dit sculptuur wekt een bijna meditatieve ervaring op. Je snapt wat er gebeurt en toch wil je blijven kijken. Ook dit werk heeft weinig uitleg nodig, omdat het direct uit de wereld gegrepen is. Tegelijkertijd doemt direct de vraag op: hoe werkt het? “Het is opmerkelijk dat mensen dat vragen, want als ze een waterval zien, vraagt niemand zich af hoe het werkt.”

Welke observaties uit de dagelijkse wereld zijn voor Zoro relevant om uit te vergroten? Waar let hij op? Voor hem moet een situatie spannend zijn. Hij moet de ‘waarom’-vraag eerst zelf in zijn hoofd stellen. “Waarom valt het water bij een waterval naar beneden? Er is een verschil in de vraag hoe dingen werken en de vraag waarom. Tuurlijk kun je uitleggen dat we zwaartekracht kennen en dat daarom het water in een waterval naar beneden valt. Maar als je goed nadenkt wat zwaartekracht is, weet je eigenlijk helemaal niet waarom zwaartekracht op die wijze werkt. En daar probeer ik constant achter te komen. De uiteindelijke vraag binnen zo’n observatie gaat dus veel meer over het waarom dan enkel over ‘het hoe’.”

Hoewel Zoro ook voor iedere observatie die hij doet een oplossing wil zoeken, valt hij niet volledig samen met MacGyver en het gegeven van de uitvinding. Hij is eerder een observator. Zoro ziet iets, pakt het uit de wereld en zet het als het ware op een sokkel.

[1] https://www.mistermotley.nl/de-wereld-op-een-sokkel-zetten-gesprek-met-zoro-feigl/

[2] Idem

[3] Idem